[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zawierać małżeństwo monogamiczne. W świecie islamu monogamię wprowadziły oficjalnie Tunezja i Turcja. Obecnie w społecznościach arabsko-muzułmańskich dominuje małżeństwo monogamiczne, związki poligyniczne zdarzają się rzadko i są dodatkowo obwarowane przepisami współczesnych kodeksów. Poza tym nie można zmusić kobiety do pozostania lub zawarcia związku w obrębie poligynii. W takiej sytuacji kobieta ma prawo do rozwodu112. W objawieniach islamu nie brakuje tematów dotyczących kobiet oraz ich miej- sca w życiu rodzinnym i społecznym. Islam głosi zasadę równości wszystkich wiernych, ale różnicuje ich pod względem biologicznym i fizjologicznym, a tym samym rozróżnia społeczne funkcje kobiety i mężczyzny. Islam przyznaje kobiecie prawa materialne, a także prawo do dziedziczenia, jednak połowy tego, co przysłu- 110 Abdur-Rahman Abdul-Khaliq, Marriage in Islam, Floryda 1997, s. 8; M. Zyzik, Małżeń- stwo w prawie muzułmańskim, Warszawa 2003, s. 89 91. 111 Szerzej: M. Zyzik, op. cit., s. 111 112. 112 Szerzej: ibidem, s. 119 133. Cywilizacja islamu. Wybrane struktury 193 ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ guje mężczyznie, ponieważ na nim spoczywa odpowiedzialność za byt i utrzymanie rodziny. Bycie żoną oznacza wychowywanie dzieci, prowadzenie domu i wypeł- nianie obowiązków seksualnych. Muzułmanka ma prawo się rozwijać, kształcić, a nawet pracować. Od urodzenia powinna być wychowywana jako dziecko o tym samym znaczeniu, co chłopiec. Okrutny zwyczaj wadu został surowo zakazany. Nie zawsze jednak te modele kobiecości i męskości znajdują odzwierciedlenie w rzeczywistości, bowiem islam od samego początku stykał się z głęboko zakorze- nionym prawem zwyczajowym i tradycją patriarchalną. %7łycie codzienne w wielu przypadkach odbiegało i czasem nadal odbiega od zasady muzułmańskiego egalita- ryzmu113. Zawarcie związku małżeńskiego w świecie arabsko-muzułmańskim charaktery- zuje się bogactwem obyczajów wynikających zarówno z wielowiekowej tradycji kulturowej, jak i specyfiki prawa muzułmańskiego. Prawne i społeczne zatwierdze- nie współmałżonków poprzedzają trzy zasadnicze elementy w ich życiu: zaręczyny (chitba), podpisanie kontraktu małżeńskiego (aqd az-zawadż) oraz uroczystości weselne (zifaf), na ogół połączone ze skonsumowaniem małżeństwa. Zaręczyny stanowią wstępną deklarację stron uprawnionych do zawarcia związku małżeńskie- go bez jakichkolwiek przeszkód. W związku z tym mężczyzna nie może złożyć propozycji małżeńskiej kobiecie, której legalnie nie może poślubić. Z prawnego punktu widzenia istnieją dwa rodzaje zakazu matrymonialnego: stały i przejściowy. Podstawą trwałego zakazu wejścia w związek małżeński jest określony stopień pokrewieństwa lub powinowactwa oraz relacja z mamką, co dokładnie ilustrują wersety koraniczne i sunna. Zakaz przejściowy dotyczy zaś sytuacji czasowych, po których ustaniu związek może zostać zawarty. Przyczynami zakazu przejścio- wego są istniejące małżeństwo, rozwód nieodwołalny oraz różnica wiary. Muzuł- manin nie może poślubić kolejnej kobiety, mając już cztery żony, kobiety już za- mężnej, dwóch sióstr lub kobiety i jej ciotki jednocześnie, chyba że przeszkody te zostaną usunięte przez rozwód lub śmierć współmałżonka oraz wymagany po nich okres oczekiwania (idda). Islam zabrania muzułmaninowi małżeństwa z politeistką (muszrika), ale zezwala na związki z ludzmi Księgi (ahl al-kitab), czyli żydów- kami i chrześcijankami. Kobiety te mają prawo do zachowania i praktykowania swojej wiary, a dzieci zrodzonego z takiego związku są muzułmanami. Muzułman- ka natomiast może poślubić tylko i wyłącznie muzułmanina. Znane z okresu dżahi- lijji małżeństwa endogamiczne między kuzynostwem wciąż występują w rejonach muzułmańskich, zwłaszcza wśród rodzin kultywujących tradycję. Nie są one w isla- mie zakazane, ale nie należą też do czynów zalecanych. Już drugi kalif prawowier- ny, Umar, zachęcał swoich współplemieńców do małżeństw egzogamicznych114. Wybór partnerów i zaręczyny są zazwyczaj poprzedzone zbieraniem informacji na temat przyszłych narzeczonych, co wynika z kulturowej separacji płci, wciąż dość silnej w niektórych krajach arabsko-muzułmańskich, oraz prawnej zasady, 113 Szerzej: E. Machut-Mendecka, Kobieta bez zasłony& , op. cit., s. 23 27. 114 M. Zyzik, op. cit., s. 47 51, 55 56. 194 Bożena Prochwicz-Studnicka, Marta Teperska-Klasińska [ Pobierz całość w formacie PDF ] |