[ Pobierz całość w formacie PDF ]

godności, aż do 1-. 1653, w którym; go powołano po Jędzeju Szczepkowskim, na Rektora
do Nieświóża. Pisał i wydal następujące dzieła: 1. Zadania matematyczne z optyki, geome-
tryi, astronomii, sfery elementarnej i rachuby kościelnej (Te- oremata et problemata
matematica, Vilnae 1633.), 2. Arytmetyka (1635.) 3. O ustawieniu dział (Parallela
horoscopa si- vc de directione tormentorum 1635.), 4. Kalendarz 1izymski (Calendarium
Romanum 1637.), 5. Secir.a astronomiczna (Centuria astronomica I639._), 6. Wykład
teoryi wzroku (Theore- mata do oculo, optica, catoptrica etc. 1641.), 7. Uwayi ma-
tematyczne O punkcie i irodku (Theorocentrica, sive matemati- cae de puncto etcentris
considerationes, 1644.); 8. Wyliczenie świąt wielkonocnych (Exegesis festivitatis
paschalis, 1646.), 9. O barwach tęczy (Iris sive de coloribus apparentibus, 1647.), 10.
Rozprawa opróżni (Disertatio de vacuo, 1648.), 11. O wzroku (Oculus 1652.), Zmierć go
zaskoczyła uad rozprawą: O praktycznym urządzaniu zegarów (Horolographia.) Obaczyć
w Gustowskim.
twę, 80,000 pod Kniaziem Trubeckim wkroczyły na Ukrainę, podobneż zastępy rozwinął
pomiędzy Dnieprem a Berezyną Radamowski, pod Dołhorukim i Chowańskim nie małe siły
weszły do Litwy. Po klęsce Hetmana polnego Gąsiewskiego pod Werka- mi w okolicach
Wilna, zagony nieprzyjaciół tem śmielej rozlały się po Litwie. Chowański uderzył na obronną
nie opodal od Nieświeża twierdzę La- chowicze, a oddział wojsk jego pod naczelnictwem
Szczerby i drugi pod dowództwem %7łmijewa, usiłowały zdobyć Nieśwież, zaopatrzony w
żywność ammuni- cyę, i służący za przytulisko okolicznej szlachcie, kmiotkom, mieszczanom
i duchowieństwu. Zdobycie zamku nie powiodło się, wszędzie zwycięzkim wojskom, ale
miasto niezasłonione murem lub szańcem, nie mogło stawić żadnego odporu. Rabunek domów
miał kilka razy miejsce w tym i następnym roku. Wodzowie nie zdołali utrzymać rozjuszonego
żołdactwa, padło kilka ofiar w liczbie których był starzec Moszyński fundator i dobroczyńca
Jezuitów w Nowogródku *).
Nareszcie zwycięztwa Czarnieckiego i Sapiehy, odparłszy z pod Lachowicz oblegających,
uwolniły od klęski Nieśwież, który po wytrzymanym oblężeniu, został jeno zakrwawioną
pustką i zgliszczem. Dziedzic, zamożniejsi mieszkańcy i Jezuici nie wiele stracili: bogatszy
sprzęt zdołano ukryć lub obronić; ale liche mienie ubogich, poszło na pastwę rabunku i
płomieni.
*) Ob. często cytowano dzieło Eostowskiego: Lityaniearum Soc. J.
Historiarum provincialium pars prima.
Po przejściu klęsk wojennych, na sejmie 1GG1 r. Michał Kazimierz Radziwiłł zdołał
naprzód wyjednać uwolnienie swojego miasta od podatków i stanowisk żołnierskich na lat
cztery, oraz od ceł królewskich i czopowego, a dla siebie zapewnienie zwrotu kosztów
poniesionych na ufortyfikowanie Nieświeża *). Wprawdzie, jak się z pózniejszych kon-
stytucyi okazuje, Stany państwa przez wiele lat nie mogły się uiścić z długu i podobno nigdy go
nie o- płaciły; ale samo dopominanie się o zapłatę, za obwarowanie własnego rodowego
gniazda, nie czyni części zacnemu zkąd inąd mężowi, jakim był Michał Kazimierz Radziwiłł,
Podkanclerzy i Hetman Litewski, pan szerokich włości, dostojnik wysokiego urzędu, samem
swem położeniem obowiązany do podzielenia przykrej doli kraju, z którego owoców tak hoj-
nie korzystał. Bo też, niestety! w owych czasach przemijał już szlachetny zapał ku
powszechnemu dobru. Za kroplę krwi, za trochę cegieł, za nieco . żelaza i spiżu, możnowładcy
mieli serce targować się z ojczyzną i kołatać do jej skarbu tak ubogiego.
Cóżkolwiekbądz, Michał Kazimierz żwawo się krzątał nad odnowieniem Nieświeża.
Oprócz ulg dla miasta, o którycheśmy rzekli pod dniem 20 stycznia 1673 roku, wydał
uniwersał, w którym zachęcając do osiedlenia się w Nieświeżu, zapewnił przybylcom wszelkie
swobody prawem Niemieckiem warowane, z wolnością w każdym czasie opuszczenia- miasta.
Wszystkie te nadania i nowe zakłady
*) Ob. Yolumina Leijum pod latami 166], 1670 i 1674.
mogły polepszać nieco byt mieszkańców i postać miasta porządniejszą uczynić, kiedy
przejeżdżający przez Nieśwież 1678 Tanner Czech razem z Xię- ciem Michałem
Czartoryjskim posłem do Cara, pisze .w dzienniku swojej podróży *), że tu widział mury
otaczające miasto, obszerny rynek, piekne domy i zamek otoczony wałami i fossą i opatrzony
w spiże.
Dwie nowe fundacye kościelne, przydały miastu więcej ruchu i przyczyniły się do jego
ozdoby. Pierwszą z tych'uczynił Bazyli Bakanowski, Wojski Smoleński r. 1672 dla
Dominikanów, wsparty przyłożeniem się Xiążęcia. Zrazu wybudowano im Oratorium, lecz
wkrótce wymurowany był kościół i konsekrowany pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.
Druga fundacya w r. 1673 Opactwa Benedyktynów za miastem z kościołem Z. Krzyża, jest
dziełem samego Xięcia, który im summę 30,000 złł. polsk, na dobrach swoich zapisał. Nie tak
rychło jednak, bo aż przez Karola Stanisława Radziwiłła syna pierwotnego fundatora, nowa ta
osada duchowna w zupełności dokończoną została, i sejm aż w roku 1690 ją zatwierdził.
Michał Korybut Wiśniowiecki przywilejem z 1669 roku, uwolnił znowu mieszczan
Nieświeżskich od myt i ceł nazawsze, a od cła głównego na lat 15, co konstytucya sejmowa z
1670 do lat 20 przedłużyła, ze względu na klęski zadane od nieprzyjaciół i przechody wojsk [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • mons45.htw.pl
  • Wątki
    Powered by wordpress | Theme: simpletex | © (...) lepiej tracić niż nigdy nie spotkać.